Ôi nhớ những năm nào thuở trước Xóm làng ta xơ xác héo hon Nửa đêm thuế thúc trống dồn Sân đình máu chảy, đường thôn lính đầy. Cha trốn ra Hòn Gay cuốc mỏ Anh chạy vào Đất Đỏ làm phu Bán thân đổi mấy đồng xu Thịt xương vùi gốc cao su mấy tầng! Con đói

Bài thơ này phản ánh rõ nét nỗi đau khổ và những khó khăn mà người dân trải qua trong quá trình sống và làm việc, nhất là trong bối cảnh lịch sử khó khăn. Để phân tích bài thơ theo cấu trúc, ta có thể chia thành ba phần chính: Mở bài, Thân bài và Kết bài.

---

Mở bài:
Những năm tháng khó khăn của lịch sử luôn để lại trong tâm hồn con người những nỗi niềm sâu sắc. Bài thơ nêu bật hình ảnh của một xóm làng nghèo nhưng đầy ắp kỷ niệm, nơi mà cuộc sống của người dân bị đẩy vào khốn cùng bởi chiến tranh và các chính sách áp bức.

Thân bài:

1. Hình ảnh xóm làng khốn cùng:
Những câu thơ đầu tiên đã vẽ nên một bức tranh xơ xác của xóm làng khi hình ảnh "xơ xác héo hon" hiện ra. Từ ngữ "héo hon" không chỉ thể hiện sự nghèo nàn, kiệt quệ về vật chất mà còn cả tâm hồn của những người dân nơi đây. Họ sống trong nỗi lo lắng, thiếu thốn, bị dồn đuổi trong đêm tối bởi tiếng trống thúc giục.

2. Nỗi đau của người dân:
Câu thơ tiếp theo "Sân đình máu chảy, đường thôn lính đầy" gợi lên một bức tranh tàn khốc về chiến tranh. Sân đình không chỉ là nơi sinh hoạt văn hóa mà còn trở thành điểm chứng kiến những cuộc xung đột, tang tóc. Hình ảnh "máu chảy" phản ánh sự mất mát, đau thương mà con người phải gánh chịu.

3. Cuộc sống sinh nhai khốn khó:
Những câu về cha mẹ và con cái làm nổi bật sự đau khổ trong cuộc sống hàng ngày. Cha "trốn ra Hòn Gay cuốc mỏ" hay anh "chạy vào Đất Đỏ làm phu" cho thấy họ phải rời xa quê hương để mưu sinh, phải lao động vất vả chỉ để đổi lấy một đồng tiền ít ỏi. Hình ảnh "thịt xương vùi gốc cao su mấy tầng" không chỉ ám chỉ những hi sinh cả về thể xác lẫn tinh thần, mà còn thể hiện sự khắc nghiệt của đời sống mà họ phải chịu đựng.

4. Tình cảm gia đình:
Vẻ đẹp của tình người vẫn không hề bị phai nhạt trong bối cảnh khủng hoảng. Cảnh "Con đói lả ôm lưng mẹ khóc" gợi ra hình ảnh bà mẹ đầy tâm tư, lo lắng cho con cái. Mẹ "đợ con đấu thóc cầm hơi" cho thấy sự kiên cường của người phụ nữ Việt Nam, luôn bên cạnh và cố gắng duy trì cuộc sống cho con cái mặc dù trong hoàn cảnh khó khăn không thể tưởng tượng nổi.

5. Sự tìm kiếm hy vọng:
“Kiếp người cơm vãi cơm rơi” khắc họa sự bấp bênh trong cuộc sống. Dù cho có làm việc cật lực nhưng vẫn không đủ để nuôi sống bản thân. Câu hỏi "Biết đâu nẻo đất phương trời mà đi" mở ra không chỉ một nỗi niềm mà còn khát khao hướng tới một tương lai tốt đẹp hơn, nhưng sự bế tắc vẫn luôn trở lại.

Kết bài:
Bài thơ là một tiếng lòng lay động tâm can, là tiếng nói của những con người sống trong nghèo khổ, đau thương. Qua từng hình ảnh, câu chữ, tác giả đã gửi gắm nỗi đau và khát vọng sống của người dân Việt Nam trong một thời kỳ đầy khó khăn. Những sắc thái tình cảm trong bài thơ chính là tài sản văn hóa vô giá, góp phần làm phong phú thêm cho bức tranh văn học dân gian Việt Nam. Trải qua những thăng trầm của lịch sử, nỗi đau và khát vọng sống mãnh liệt vẫn tồn tại trong tâm hồn của những người con đất Việt.