Trong truyện Giăng sáng (sáng tác năm 1943), Nam Cao viết về nhân vật Điền (một nhà văn) như sau: ... Đó là một cái mộng văn chương. Đã có một thời, Điền chăm chỉ đọc sách, viết văn. Điền nao nức muốn trở nên một văn sĩ. Điền nguyện sẽ cam chịu

Nhân vật Điền trong tác phẩm "Giăng sáng" và nhân vật Hộ trong tác phẩm "Đời thừa" của Nam Cao đều là những nhà văn với khát vọng lớn lao về văn chương nhưng lại phải đối mặt với những khắc nghiệt của cuộc sống. Qua hai hình tượng này, tác giả đã phản ánh sức ép của thực tại lên những tâm hồn sáng tạo, cũng như sự xung đột giữa lý tưởng nghệ thuật và nghĩa vụ gia đình.

Về nhân vật Điền, ông là hình mẫu của một nhà văn lý tưởng, khao khát trở thành người viết có giá trị và sẵn sàng hy sinh mọi thứ để theo đuổi đam mê. Điền có một thời gian dài tích cực đọc sách, viết văn, và tin rằng văn chương là con đường cao quý. Tuy nhiên, hiện thực khắc nghiệt đã khiến Điền phải đối diện với sự nghèo đói và trách nhiệm gia đình. Sau nhiều năm nỗ lực, ông nhận ra rằng việc mưu sinh cho gia đình còn quan trọng hơn cả giấc mơ văn chương. Sự chịu đựng và hy sinh của Điền thể hiện sự ích kỷ mà ông cảm nhận khi không thể chăm lo cho gia đình, cho thấy một con người vừa tiềm ẩn chất nghệ sĩ, vừa phải vật lộn với thực tại.

Trái lại, nhân vật Hộ lại được khắc họa với hình ảnh của một nhà văn trẻ tuổi, đầy đam mê và lý tưởng. Hộ sống trong sự nghèo khổ nhưng không mấy bận tâm đến vật chất; anh chỉ chăm lo cho việc phát triển tài năng. Âm hưởng lạc quan, khát vọng nghệ thuật trong con người Hộ nổi bật hơn hẳn, tuy nhiên, cũng giống như Điền, Hộ sớm nhận ra rằng cuộc sống không thể tách rời khỏi trách nhiệm gia đình. Sau khi đã xây dựng tổ ấm, những lo toan về kinh tế trở thành gánh nặng đè lên vai Hộ. Anh phải viết những tác phẩm mà anh không hề thích thú, thậm chí cảm thấy khinh bỉ chính bản thân mình khi thấy để nghệ thuật bị đánh mất trong guồng quay của đời sống thường nhật.

Cả hai nhân vật đều bị đặt trong tình huống chao đảo giữa ước mơ nghệ thuật và trách nhiệm đối với gia đình, nhưng mỗi người lại chọn cách phản ứng khác nhau với cuộc đời. Điền đang từ chối giấc mơ văn chương để mưu sinh; Hộ thì phải viết những tác phẩm mà anh không cảm thấy vừa lòng, chấp nhận việc phải hạ mình trong cái thế giới vật chất tầm thường. Điền mang nặng cảm giác tội lỗi khi không chăm sóc được cho gia đình, trong khi Hộ, sau khi kết hôn, phải vật lộn với nỗi đau khi thấy vợ con phải chịu khổ.

Tuy nhiên, ta cũng nhận ra rằng cả hai hình tượng đều không hoàn toàn thất bại trong cuộc sống theo cách riêng của họ. Sự biến chuyển từ lý tưởng sang hiện thực là một phần không thể tránh của đời sống nghệ sĩ, và họ đều có điểm chung là lòng khao khát, sự đam mê văn chương mặc dù bị giới hạn bởi điều kiện vật chất. Điền và Hộ là hai hình mẫu điển hình cho số phận của những người nghệ sĩ trong xã hội, thể hiện một cách sâu sắc nội tâm của họ qua những cuộc chiến với lòng tự trọng và trách nhiệm.

Tóm lại, nhân vật Điền và nhân vật Hộ, qua cách thể hiện của Nam Cao, không chỉ đơn giản là những nhà văn khao khát thành công mà còn là những người đàn ông đang phải vật lộn với các lựa chọn khó khăn trong cuộc sống. Họ là hình ảnh đại diện cho nhiều nghệ sĩ trong xã hội, thể hiện sự đấu tranh giữa đam mê và trách nhiệm, giữa lý tưởng và thực tế, từ đó phản ánh chân thực bức tranh sinh động của một thời đại.