Soạn bài Chí Phèo SGK Ngữ văn 11 tập 1 Kết nối tri thức - chi tiết

Nội dung chính

1

Câu 1 (trang 23, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Thế nào là định kiến xã hội? Các định kiến xã hội có thể ảnh hưởng đến cá nhân và cộng đồng như thế nào?

Phương pháp giải:

Dựa vào kiến thức và tìm hiểu của bản thân. 

Lời giải chi tiết:

- Định kiến xã hội là những suy nghĩ áp đặt theo một quy chuẩn (thường là theo tiêu chuẩn của xã hội cũ) lên hành vi, lối sống của người khác. Thường là tiêu cực.

- Các định kiến xã hội có thể đem đến ảnh hưởng rất lớn đến cá nhân, cộng đồng. Những người xung quanh họ sẽ sợ bị phán xét, bị trở thành tâm điểm của các cuộc trò chuyện vì vậy họ không dám là chính mình, theo đuổi đam mê của chính mình. Hay đối với cộng đồng luôn mang trong mình những định kiến, kìm hãm sự phát triển, phá cách của con người và từ đó, kìm hãm cả sự phát triển của toàn xã hội. 

2

Câu 2 (trang 23, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Có thể bạn đã từng nghe thấy người ta gọi tính cách hay cách ứng xử của một ai đó là “Chí Phèo”. Cách gọi ấy đã hàm ẩn sự đánh giá như thế nào đối với tính cách hay cách ứng xử này? 

Phương pháp giải:

Dựa vào kiến thức và tìm hiểu của bản thân từ cuộc sống thực.

Lời giải chi tiết:

Em đã từng nghe người thân nhắc đến từ “Chí Phèo” để chỉ cách cư xử của người khác. Những người bị nói như vậy thường là những người hay nghiện rượu, say xỉn, không chịu khó làm ăn, bòn rút tiền của của vợ con, không phải một người tử tế, thích đánh lộn. Vì vậy, em có thể khẳng định cách nói như vậy để chỉ những người không tốt đẹp, nghiện rượu, không làm ăn và gây đau khổ cho người khác. 

1

Câu 1 (trang 23, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Chú ý sự luân phiên của các điểm nhìn (điểm nhìn của người kể chuyện và nhân vật, điểm nhìn bên ngoài và bên trong). 

Phương pháp giải:

Đọc kỹ đoạn đầu tác phẩm. 

Lời giải chi tiết:

Điểm nhìn của người kể được luân phiên và đan xen với nhau. Từ điểm nhìn của người kể Chí Phèo đang vừa đi vừa chửi trời, đất và cả làng Vũ Đại. Rồi tiếp đó là điểm nhìn của nhân vật thể hiện qua những câu cảm thán bộc lộ rõ tâm trạng của nhân vật “Tức thật! Tức thật!... Mẹ kiếp! Thế thì có phí rượu không?...”

→ Điểm nhìn linh hoạt, luân phiên đan xen tạo cảm giác thú vị, thu hút người đọc. 

2

Câu 2 (trang 24, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Vì sao Chí Phèo lại khiến làng Vũ Đại e sợ khi hắn mới từ nhà tù trở về làng?

Phương pháp giải:

Đọc đoạn 2, 3 của tác phẩm. 

Lời giải chi tiết:

 Chí Phèo khiến làng Vũ Đại e sợ bởi:

- Ngoại hình như thằng săng đá: cái đầu trọc lốc, cái răng cạo trắng hớn, cái mặt đen mà rất cơng cơng, hai con mắt gườm gườm trông gớm chết… Cái ngực phanh, đầy những nét chạm trổ rồng, phượng với một ông tướng cầm chùy, cả hai cánh tay cũng thế. 

- Hành động của hắn: uống rượu say khướt; chửi bới ở cổng nhà bá kiến; tay lúc nào cũng nhăm nhăm cầm cái vỏ chai; ăn vạ… 

3

Câu 3 (trang 24, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Người kể chuyện có hoàn toàn miêu tả cảnh Chí Phèo gây sự với người nhà bá Kiến chỉ từ điểm nhìn của mình?

Phương pháp giải:

Đọc đoạn 2, 3 của tác phẩm. 

Lời giải chi tiết:

Người kể không hoàn toàn miêu tả cảnh Chí Phèo gây sự với người nhà bá Kiến chỉ từ điểm nhìn của mình bởi trong lời kể của tác giả có đan xen lời bàn tán, xì xèo, suy luận của người dân xung quanh đứng hóng chuyện. 

4

Câu 4 (trang 25, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Chú ý những chi tiết miêu tả cách  “ứng phó” của bá Kiến đối với Chí Phèo và người nhà của mình.

Phương pháp giải:

Đọc đoạn từ “Và học thấy Chí Phèo lăn lộn… Không bảo người nhà đun nước, mau lên!” 

Lời giải chi tiết:

Chi tiết miêu tả cách “ứng phó” của bá Kiến:

-  Nói giọng nhỏ nhẹ: “Anh Chí ơi! Sao anh lại làm thế?”; “Cái anh này nói mới hay! Ai làm gì anh mà anh phải chết…”

- Chuyển sang giọng nói thân mật: “Về bao giờ thế? Sao không vào tôi chơi! Đi vào nhà uống nước.”; “Nào đứng lên… mang tiếng cả ra.”… 

- Đưa mắt nháy con một cái và quát: “Lý Cường đâu! Tội mày đáng chết. Không bảo người nhà đun nước, mau lên!”

5

Câu 5 (trang 26, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Những cảm giác, ấn tượng gì đánh dấu thời điểm bắt đầu diễn ra sự thay đổi bên trong con người Chí Phèo?

Phương pháp giải:

Đọc đoạn từ “Khi Chí Phèo mở mắt… dăm ba sào ruộng làm”. 

Lời giải chi tiết:

Cảm giác, ấn tượng đánh dấu sự thay đổi bên trong con người Chí Phèo:

- Hắn nhận ra mặt trời rực rỡ, nghe thấy tiếng chim ríu rít.

- Hắn bâng khuâng như tỉnh dậy sau giấc say dài; chân tay bủn rủn, không buồn nhấc; nghĩ đến rượu, hắn rùng mình.

- Hắn nghe được tiếng cười nói, tiếng gõ mái chèo – những âm thanh quen thuộc mà trước kia hắn chưa từng nghe thấy. 

- Hắn nôn nao buồn khi nghe câu chuyện của 2 người đàn bà; hắn ao ước có một gia đình nho nhỏ. Chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải… 

6

Câu 6 (trang 27, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Điều gì ám ảnh Chí Phèo nhất khi nghĩ về cuộc đời của mình?

Phương pháp giải:

Đọc đoạn từ “Tỉnh dậy hắn thấy…và đau ốm”.

Lời giải chi tiết:

Điều ám ảnh Chí Phèo nhất khi nghĩ về cuộc đời của mình chính là sự cô độc. Hắn tự nhận ra bản thân luôn một mình dù đã ngoài 40 tuổi – cái tuổi mà đáng nhẽ ra phải gia đình ấm no, con cái quây quần, vậy mà hắn vẫn một mình. Nỗi cô độc này còn đáng sợ hơn cả nỗi đau ốm, bệnh tật. 

7

Câu 7 (trang 28, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Lòng trắc ẩn của thị Nở dành cho Chí Phèo được thể hiện qua ý nghĩ và hành động nào? 

Phương pháp giải:

Đọc đoạn từ “Cũng may thị Nở vào… mang ra cho Chí Phèo”. 

Lời giải chi tiết:

Lòng trắc ẩn của thị Nở được thể hiện qua sự quan tâm của thị dành cho hắn. Thị nghĩ hắn bị ốm và nấu cháo cho hắn ăn. Có thể nó xuất phát từ sự đồng cảm của thị dành cho hắn – một con người cũng khá bất hạnh hay đó có thể hiểu là tình cảm của thị dành cho hắn. Dù hiểu theo nghĩa nào, hình ảnh “bát cháo hành” cũng để lại ấn tượng sâu sắc về một sự quan tâm, lo lắng của một người đàn bà dành cho Chí Phèo. 

8

Câu 8 (trang 28, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Người kể chuyện đặt điểm nhìn ở đâu khi miêu tả những cảm xúc của Chí Phèo lúc đón nhận bát cháo hành của thị Nở?

Phương pháp giải:

Đọc đoạn từ “Thằng này rất ngạc nhiên… mới nếm vị mùi cháo?”  

Lời giải chi tiết:

 Người kể chuyện đặt điểm nhìn của mình với vai trò là người chứng kiến toàn bộ sự việc, hiểu rõ tính cách cũng như tâm lý của những người trong cuộc từ đó đưa ra được sự miêu tả chân thực nhất về diễn biến tâm lý của từng nhân vật. 

9

Câu 9 (trang 29, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Lời kể và điểm nhìn của người kể chuyện thể hiện thái độ như thế nào đối với Chí Phèo?

Phương pháp giải:

Đọc đoạn từ “Hắn tự hỏi rồi lại tự trả lời… Hắn thấy lòng rất vui”  

Lời giải chi tiết:

Lời kể và điểm nhìn của người kể chuyện thể hiện thái độ công bằng, bình đẳng, đánh giá một cách trung thực, khách quan nhất về nhân vật Chí Phèo. Với ông, con người đều có quyền bình đẳng, phê phán xã hội vô nhân đạo đày đọa con người. Vì vậy, dưới góc nhìn khách quan của mình, ông đã đòi lại công bằng cho một người được coi là “đáy xã hội”, bị mọi người hắt hủi. 

10

Câu 10 (trang 30, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Lí do bà cô thị Nở dứt khoát không cho cháu mình đến với Chí Phèo có thỏa đáng không? 

Phương pháp giải:

Đọc đoạn từ “Chúng sẽ làm thành một cặp… lấy thằng Chí Phèo?”  

Lời giải chi tiết:

 Lý do bà cô thị Nở dứt khoát không cho cháu mình đến với Chí Phèo không thỏa đáng bởi bà nhìn lại mình rồi áp đặt lên thị Nở, bà cho rằng đã ngoài 30 tuổi rồi ai lại đi lấy chồng. Hơn nữa, Chí Phèo còn là thằng không cha không mẹ, còn làm nghề rạch mặt ăn vạ, bà thấy nhục nhã thay cháu mình. Bà đã áp đặt cuộc đời của mình lên cháu mình và tin vào những lời đồn thổi ngoài kia rồi phản đối thị Nở đến với Chí Phèo. 

11

Câu 11 (trang 31, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Tại sao tâm trí của Chí Phèo lúc này lại bị ám ảnh bởi hơi cháo hành?

Phương pháp giải:

Đọc đoạn từ “Thị nghe thấy thế mà lộn ruột… lúc ra đi chúng định làm”

Lời giải chi tiết:

Tâm trí của Chí Phèo lúc này bị ám ảnh bởi hơi cháo hành bởi lần đầu tiên hắn được chăm sóc bởi bàn tay của một người đàn bà. Bát cháo hành chính là minh chứng rõ nhất cho sự quan tâm, chăm sóc hay chính là tình yêu của thị Nở dành cho hắn, điều đó khiến hắn không thể nào quên đi hương vị của bát cháo đó. Trong khi hắn đang muốn quay lại làm người, thị xuất hiện, trút giận lên hắn đã khiến hắn tỉnh ra, hơi cháo hành xuất hiện như một sự hồi niệm về một mối tình ngắn ngủi thoáng qua giữa hai người. 

12

Câu 12 (trang 31, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Việc Chí Phèo tìm đến nhà bá Kiến có phải hoàn toàn do hắn say như nhận xét trước đó của người kể chuyện không?

Phương pháp giải:

Đọc đoạn từ “Trời nắng lắm, nên đường vắng… vẫn còn ứ ra?”  

Lời giải chi tiết:

Việc Chí Phèo tìm đến nhà bá Kiến không phải hoàn toàn do hắn say như nhận xét của người kể chuyện. Sau khi nghe thị Nở nói, hắn hiểu ra cơ sự, hắn muốn tìm đến cái tên đầu sỏ, người đã biến hắn thành như vậy, đó là bá Kiến. Hắn muốn chấm dứt ân oán này, muốn tìm lại lương thiện cho chính mình nhưng thật khó để vẹn cả đôi đường. Vì vậy, hắn lựa chọn kết thúc đời mình cùng kẻ đã khiến mình trở nên như vậy.

13

Câu 13 (trang 32, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Đây có phải là những lời của một kẻ say không?

Phương pháp giải:

Đọc đoạn từ “Trời nắng lắm, nên đường vắng… vẫn còn ứ ra?”

Lời giải chi tiết:

Đây không phải là lời của một kẻ say, đây chính là lời của một Chí Phèo chân chính muốn nói, hắn đã tỉnh táo sau khi gặp thị Nở, con người chân chính của hắn đã quay về và hắn muốn trở lại làm người, làm một người bình thường như hắn từng mong ước.

14

Câu 14 (trang 33, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Người kể chuyện có đưa ra lời bình luận hay đánh giá nào của mình về sự việc ở làng Vũ Đại không?

Phương pháp giải:

Đọc đoạn cuối cùng

Lời giải chi tiết:

Người kể chuyện không đưa ra lời bình luận trực tiếp nào cho sự việc xảy ra ở làng Vũ Đại mà tác giả thể hiện sự đánh giá của mình qua lời nói của người dân làng Vũ Đại, có người mừng thầm, có người mừng ra mặt, có người ngờ vực… họ đều cho rằng hai thằng đấy chết là xứng đáng bởi cả hai đều chẳng phải người tốt đẹp gì. Qua đó, người kể chuyện thể hiện góc nhìn đa chiều của mình, không nghiêng về bất cứ bên nào.

15

Câu 15 (trang 34, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Ý nghĩa của hình ảnh cái lò gạch cũ là gì?

Phương pháp giải:

Đọc đoạn còn lại và dựa vào suy luận.

Lời giải chi tiết:

– Về ý nghĩa tả thực chỉ là hình ảnh của chiếc lò nung gạch cũ, đã bị bỏ hoang, không còn giá trị sử dụng. Là nơi Chí Phèo bị vứt bỏ từ khi mới được sinh ra.

– Về ý nghĩa biểu tượng:

+ Hình ảnh “Cái lò gạch cũ” gợi ra vòng luẩn quẩn của cuộc đời Chí Phèo, bi kịch của những kiếp người  bị áp bức, chà đạp đến khốn khổ và tước đi quyền được sống, cái gọi hạnh phúc.

 + “Bi kịch Chí Phèo” không chỉ là bi kịch của cá nhân riêng biệt mà là hiện trạng phổ biến  quy luật trong xã hội xưa.

- Nghệ thuật: Việc hình ảnh được đặt ở đầu cuối tương ứng gợi ra kí ức liên tưởng sâu sắc về cuộc đời bi kịch của người nông dân trong xã hội xưa. 

1

Câu 1 (trang 35, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Tóm tắt cốt truyện Chí Phèo theo trình tự thời gian cuộc đời nhân vật. Hãy đánh giá hiệu quả của việc phá vỡ trình tự này trong mạch trần thuật của tác phẩm.

Phương pháp giải:

Đọc kỹ tác phẩm, xác định trình tự diễn ra của sự việc. 

Lời giải chi tiết:

 - Tóm tắt cốt truyện Chí Phèo: Chí Phèo là đứa trẻ bị bỏ rơi, được người dân làng Vũ Đại cưu mang, đến năm 18 tuổi, hắn đi làm thuê cho nhà bá Kiến. Vì vợ bá Kiến thường gọi Chí Phèo vào xoa bóp, bá Kiến ghen, đổ tội rồi bắt Chí Phèo đi tù. Bi kịch của Chí Phèo bắt đầu từ đây. Hắn ra tù, trở về làng với một con người hoàn toàn khác và trở thành con quỷ của làng Vũ Đại. Hắn đến nhà bá Kiến ăn vạ với kẻ đã cho hắn vào tù. Bá Kiến xoa dịu hắn và biến hắn trở thành tay sai cho mình. Chí Phèo gặp gỡ và yêu thị Nở, con đường hoàn lương của hắn mở ra. Nhưng rồi vì bà cô can ngăn, thị Nở đòi chia tay hắn, đồng nghĩa với việc dập tắt hy vọng trong Chí Phèo. Chẳng còn ai trên đời này quan tâm đến mình, hắn muốn đến tìm kẻ đầu sỏ của mọi chuyện là bá Kiến. Hắn giết bá Kiến và cũng tự kết liễu đời mình. Thị Nở thấy vậy liền nghĩ về cái lò gạch – nơi Chí Phèo được người ta tìm thấy mang về nuôi. 

- Đánh giá hiệu quả của việc phá vỡ trình tự này trong mạch trần thuật của tác phẩm: việc phá vỡ trình tự này trong mạch trần thuật nhằm nhấn mạnh 2 diễn biến lớn trong cuộc đời của Chí Phèo đó là làm con quỷ làng Vũ Đại và quá trình hoàn lương muốn trở lại làm người bình thường của Chí Phèo. Từ đó, tác giả muốn khẳng định dù trong bất cứ hoàn cảnh cảnh nào, con người vẫn luôn giữ được bản tính lương thiện vốn có và ông luôn đặt niềm tin vào nhân cách của con người.  

2

Câu 2 (trang 35, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Phân loại điểm nhìn trần thuật trong đoạn mở đầu theo các bình diện: điểm nhìn của người kể chuyện/ điểm nhìn của nhân vật (Chí Phèo, dân làng Vũ Đại); điểm nhìn bên ngoài và điểm nhìn bên trong. Nhận xét về tương quan và sự dịch chuyển giữa các điểm nhìn này, qua đó, chỉ ra những nét đặc sắc trong cách Nam Cao mở đầu câu chuyện.

Phương pháp giải:

Chú ý vào lời văn của tác giả khi miêu tả diễn biến tâm lý của truyện.

Lời giải chi tiết:

* Phân loại điểm nhìn trần thuật trong đoạn mở đầu theo các bình diện: điểm nhìn của người kể chuyện/ điểm nhìn của nhân vật (Chí Phèo, dân làng Vũ Đại); điểm nhìn bên ngoài và điểm nhìn bên trong:

- Điểm nhìn bên ngoài (điểm nhìn kể chuyện): được hiểu là lời kể của tác giả với vai trò là người chứng kiến, hiểu rõ toàn bộ câu chuyện dưới cái nhìn trực diện, khách quan, diễn tả sự việc diễn ra một cách chân thực, giúp người đọc hiểu được diễn biến của câu chuyện.

- Điểm nhìn bên trong (điểm nhìn của nhân vật): tác giả đóng vai thành các nhân vật trong truyện, đưa ra quan điểm, phán xét của mình về mỗi sự việc trong truyện qua những câu cảm thán, những lời bàn tán, bình phẩm. Từ đó làm nổi bật lên góc nhìn đa chiều, đa dạng bởi đan xen những cung bậc cảm xúc khác nhau của những người trong cuộc và giúp người đọc hiểu hơn về tuyến tính của mỗi nhân vật. 

* Nhận xét về tương quan và sự dịch chuyển giữa các điểm nhìn này

Tác giả sử dụng lối kể chuyện rất độc đáo bằng việc dịch chuyển linh hoạt giữa các điểm nhìn, từ người kể chuyện chuyển sang lời kể của nhân vật một cách độc đáo, tài tình.  Với nhân vật Chí Phèo, mở đầu truyện ngắn là cái nhìn trần thuật của người kể chuyện. Sau đó, với hình thức lời nửa trực tiếp, điểm nhìn của chủ thể trần thuật lại hóa thân vào điểm nhìn của Chí Phèo: “Hắn vừa đi vừa chửi. Bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn chửi…” Trong phần đầu của “Chí Phèo” cũng xuất hiện dày đặc kiểu lời nói nửa trực tiếp như thế. Hình thức này cho phép chủ thể trần thuật di chuyển điểm nhìn rất linh hoạt, đồng thời với kiểu độc thoại nội tâm, chủ thể trần thuật có điều kiện soi chiếu vào những mảng tâm trạng sâu kín nhất của nhân vật. Để từ đó, giúp người đọc hiểu rõ hơn về từng nhân vật trong tác phẩm. 

3

Câu 3 (trang 35, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Phân tích diễn biến tâm trạng của Chí Phèo vào buổi sáng sau cuộc gặp gỡ với thị Nở đêm trước. Theo bạn, nhân tố nào mang tính quyết định đối với quá trình hồi sinh nhân tính của nhân vật? Vì sao?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ đoạn từ “Khi Chí Phèo mở mắt thì trời… Hắn thấy lòng rất vui” 

Lời giải chi tiết:

- Diễn biến tâm trạng của Chí Phèo vào buổi sáng sau cuộc gặp gỡ với thị Nở đêm trước

+ Hắn nghe thấy tiếng chim ríu rít bên ngoài

+ Hắn nhận ra cái lều ẩm thấp vẫn mới chỉ hơi lờ mở. Chưa bao giờ hắn nhận thấy thế bởi chưa bao giờ hết say.

+ Hắn bâng khuâng như tỉnh dậy sau một cơn say rất dài.

+ Nghĩ đến rượu hắn thấy hơi rùng mình

+ Hắn nghe thấy tiếng chim hót ngoài kia vui quá. Nghe thấy tiếng cười nói của người đi chợ, tiếng gõ mái chèo… Chao ôi là buồn!

+ Hắn nghĩ về ao ước của mình trước kia, từng mong muốn có một gia đình nhỏ. Chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải… 

+ Rồi hắn lại thấy mình già rồi mà vẫn cô độc, tự thấy buồn cho đời…

→ Từ một tên nát rượu, Chí Phèo dần tìm lại được chính mình trong ngọn lửa tình yêu nhen nhóm. Hắn nhận thấy cuộc sống xung quanh thật tươi đẹp, cái mà dường như rất lâu rồi hắn chưa hề được cảm nhận. Hắn nghĩ ngợi về cuộc đời, về tương lai rồi lại thấy buồn cho đời mình đã bỏ lỡ, phí hoài bao nhiêu thứ. Suy nghĩ này đã đánh dấu quá trình hoàn lương của Chí Phèo đang thực sự diễn ra, hắn thật sự đang quay trở lại làm người.

- Theo em, nhân tố mang tính quyết định đối với quá trình hồi sinh nhân tính của nhân vật chính là tình cảm của thị Nở dành cho hắn. Chính sự quan tâm của thị mà tiêu biểu là hình ảnh bát cháo hành giản dị đã thúc đẩy quá trình hồi sinh nhân tính bên trong con người Chí Phèo. Tình cảm con người đã cảm hóa một con người khác, sự quan tâm chưa từng được cảm nhận hóa ra lại hạnh phúc, tuyệt vời đến thế. Vì vậy, hắn càng cảm thấy trân trọng, thấy mình cần phải làm gì để đáp lại tình cảm đó bởi hắn muốn níu giữ tình cảm này và muốn nó phát triển nó, tạo dựng một hạnh phúc hoàn chỉnh. 

4

Câu 4 (trang 35, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Phân tích phản ứng tâm lí và hành động của Chí Phèo sau khi bị thị Nở từ chối chung sống. Người kể chuyện có đưa ra những phán đoán đáng tin cậy để người đọc hiểu được tâm lí và hành động của nhân vật không?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ đoạn từ “Thị nghe thấy thế mà lộn ruột… đi chúng định làm.”

Lời giải chi tiết:

- Phản ứng tâm lý và hành động của Chí Phèo sau khi bị thị Nở từ chối chung sống

+ Hắn đang chìm đắm trong tình yêu, nghĩ về một tương lai tươi sáng cho cả hai và tự thấy vui trong mình.

+ Thị Nở đột nhiên đến, chửi vào mặt hắn, hắn nghĩ ngợi một tí rồi hình như hiểu ra. Hắn bỗng ngẩn người → cảm giác hụt hẫng khi bị từ chối

+ Thoáng một cái, hắn lại như hít thấy hơi cháo hành 

+ Thị bỏ về, hắn sửng sốt, đứng lên gọi lại. Hắn đuổi theo thị, nắm lấy tay. Thị gạt ra, lại giúi thêm cho một cái. Hắn lăn khoèo xuống sân. 

→ Hắn muốn níu kéo, muốn giữ lại niềm hạnh phúc mới được nhen nhóm của mình. 

+ Hắn nhặt một hòn đá, toan đập đầu. Hắn nghĩ: đập đầu ở đây chỉ thiệt; đập đầu ở đây, để mà nằm ăn vạ ai?...

+ Hắn muốn đến đâm chết con khọm già nhà nó… Muốn đập đầu, phải uống thật say, uống thêm chai nữa. Và hắn uống. Nhưng càng uống càng tỉnh ra. Hắn vậy mà cứ thẳng lối đến nhà bá Kiến. 

→ Dường như Chí Phèo đã tỉnh táo, hắn tự ý thức được bản thân muốn ăn vạ phải đến nhà chính chủ. Nhưng rồi dường như hắn hiểu được nguồn cơn, ai mới chính là nguyên nhân chính của chuyện này, phải, là bá Kiến – kẻ đã biến hắn từ một người lương thiện thành con quỷ của làng Vũ Đại. Với suy nghĩ ấy, hắn đã đến thẳng nhà bá Kiến để đòi lại công đạo cho chính bản thân mình. 

 - Người kể chuyện có đưa ra những phán đoán đáng tin cậy để người đọc hiểu được tâm lí và hành động của nhân vật bởi theo mạch suy nghĩ của Chí Phèo, ta có thể hiểu hắn đã tỉnh táo và hiểu ra mọi chuyện. Hắn biết nguồn cơn của mọi chuyện đến từ ai và phải đi tìm kẻ đầu sỏ đó. 

5

Câu 5 (trang 35, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Người kể chuyện bộc lộ thái độ như thế nào đối với Chí Phèo và thị Nở qua hệ thống điểm nhìn và lời kể. 

Phương pháp giải:

Dựa vào lối hành văn của tác giả khi nói về thị Nở và Chí Phèo.

Lời giải chi tiết:

Người kể không hề bộc lộ thái độ khinh miệt hay kì thị đối với Chí Phèo và thị Nở dù cả hai đều không phải là người hoàn hảo. Người kể chuyện đã đặt mình và vị trí của nhân vật, nói lên tâm tư, nguyện vọng của họ. Chí Phèo thì muốn quay lại làm người lương thiện, muốn có cuộc sống bình yên, hạnh phúc. Thị Nở thì khát khao hạnh phúc dù xấu xí và đã quá tuổi lấy chồng. Tất cả đều thể hiện sự tôn trọng đối với mỗi nhân vật qua lăng kính khách quan, những đánh giá chân thực của tác giả để từ đó lột tả được hết những tính cách tốt đẹp của hai nhân vật này. 

6

Câu 6 (trang 35, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Nhận xét về điểm nhìn và giọng điệu trần thuật ở đoạn kết của truyện ngắn khi Chí Phèo tìm đến nhà bá Kiến lần cuối và phản ứng của dân làng Vũ Đại về cái chết của hai nhân vật này. Theo bạn, cái chết của Chí Phèo có ý nghĩa như thế nào?

Phương pháp giải:

Xem kỹ đoạn từ “Trời nắng lắm… và vắng người lại qua”

Lời giải chi tiết:

* Nhận xét về điểm nhìn và giọng điệu trần thuật ở đoạn kết

- Điểm nhìn: từ vai trò là một người kể chuyện, chứng kiến toàn bộ câu chuyện diễn ra, hiểu rõ diễn biến, tâm lý của mỗi nhân vật, tác giả chuyển mình thành giọng điệu của người dân làng Vũ Đại, bàn tán xôn xao về vụ việc vừa qua với những sắc thái, cung bậc cảm xúc khác nhau.

- Giọng điệu trần thuật gần gũi, dễ hiểu, thể hiện rõ sự thay đổi trong tâm sinh lý của Chí Phèo từ con quỷ làng Vũ Đại muốn trở lại làm người bình thường, kiếm tìm hạnh phúc.

* Ý nghĩa cái chết của Chí Phèo

Cái chết của Chí Phèo là biểu hiện cao nhất, đánh dấu sự trở lại mạnh mẽ của tính người với bản tính lương thiện. Đây là một hành động dứt khoát, quyết liệt chống lại cái cái tiêu cực để bảo vệ phần người vừa tìm lại được của hắn, chống lại sự ăn mòn về nhân cách. Cái chết đó là minh chứng cho khát khao quay về làm người lương thiện đang hiện diện bên trong con người của Chí Phèo. 

7

Câu 7 (trang 35, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

So sánh và nhận xét về đoạn kết của hai truyện ngắn Chí Phèo (Nam Cao) và Vợ nhặt (Kim Lân).

Phương pháp giải:

Dựa vào đoạn kết của hai truyện. 

Lời giải chi tiết:

 * So sánh

- Giống nhau: đều là những cái kết mở, để lại cho người đọc những suy nghĩ sâu xa về diễn biến câu chuyện tiếp theo.

- Khác nhau:

+ Trong đoạn kết của Vợ nhặt, tác giả gợi ra cho người đọc về một tương lai tươi sáng, tốt đẹp hơn với sự xuất hiện của cách mạng qua hình ảnh lá cờ đỏ. Để lại ấn tượng mạnh trong người đọc về một cái kết có hậu, con người sẽ sớm thoát khỏi nạn đói, gia đình của Tràng sẽ có cuộc sống hạnh phúc và tốt đẹp hơn

+ Trong đoạn kết của Chí Phèo, tác giả để lại ấn tượng cho người đọc về một tương lai mờ mịt, đen tối qua hình ảnh lò gạch cũ – nơi Chí Phèo bị bỏ rơi. Phải chăng tác giả muốn truyền tải thông điệp rằng còn những người như bá Kiến, như Đội Tảo sẽ còn những người bất hạnh, khổ đau như Chí Phèo. Đây có thể coi là một cái kết buồn. 

* Nhận xét 

Dù kết của hai truyện là không giống nhau nhưng nó đều truyền tải đến một ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Một bên là niềm tin mãnh liệt của con người vào tương lai, vào cuộc sống hạnh phúc, một bên dù cuộc sống còn nhiều bất công nhưng con người vẫn sẽ mang trong mình bản tính lương thiện, đến thời điểm nhất định nó vẫn sẽ được biểu hiện dù hoàn cảnh có đày đọa họ như thế nào. Qua đó ta có thể thấy, cả hai tác giả đều có niềm tin mãnh liệt vào con người, vào ý chí của họ sẽ giúp họ vượt qua mọi khó khăn.

8

Câu 8 (trang 35, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Hệ thống hoá những nét đáng chú ý trong nghệ thuật kể chuyện của Nam Cao ở truyện ngắn này trên các phương diện: người kể chuyện, điểm nhìn và lời trần thuật.

Phương pháp giải:

Xem lại văn bản. Chú ý vào những chi tiết thể hiện rõ điểm nhìn trần thuật của người kể chuyện. 

Lời giải chi tiết:

Những nét đáng chú ý trong nghệ thuật kể chuyện của Nam Cao: 

- Người kể chuyện đem đến lối tư duy độc đáo về không gian, thời gian. Không cố định theo bất kì trình tự nào, ông kể từ hiện tại đến quá khứ, hiện tại và tương lai. Tất cả đều được diễn ra một cách khéo léo không chỉ làm nổi bật lên hoàn cảnh bất hạnh của Chí Phèo, mà nó còn làm nổi bật quá trình tìm lại chính mình, tìm lại sự lương thiện vốn có trong Chí Phèo. 

- Điểm nhìn nghệ thuật linh hoạt. Từ người dẫn chuyện đến lời nói của nhân vật, của người dân làng Vũ Đại đều được tác giả thể hiện một cách tài tình qua câu từ sắc bén. Qua đó thể hiện cái nhìn đa dạng, đa chiều của tác giả về một sự việc, khiến người đọc hiểu rõ hơn về tâm tư, tình cảm của các nhân vật trong câu chuyện. 

- Cấu trúc câu trần thuật mới mẻ, hấp dẫn nhằm truyền tải một cách hiệu quả nhất chủ đề tư tưởng của tác phẩm: khẳng định con người dù trong bất cứ hoàn cảnh nào, nhà văn cũng tin tưởng vào bản tính lương thiện của con người dù cho họ có lầm đường lạc lối, họ vẫn sẽ đấu tranh đòi quyền được sống, quyền mưu cầu hạnh phúc.

Viết

Câu hỏi (trang 35, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày suy nghĩ của bạn về chi tiết bát cháo hành của thị Nở trong truyện ngắn Chí Phèo.

Phương pháp giải:

Vận dụng hiểu biết và bài và kĩ năng đã học.

Lời giải chi tiết:

Hình ảnh bát cháo hành là một trong những chi tiết đắt giá nhất của tác phẩm Chí Phèo. Nó không chỉ là biểu hiện của sự quan tâm, chăm sóc của thị Nở dành cho Chí Phèo mà nó còn ẩn chứa tình yêu thương của thị dành cho hắn. Đó là hương vị của tình yêu, hạnh phúc muộn màng mà Chí Phèo hằng mơ ước mãi cho đến giờ mới được cảm nhận. Đồng thời, nó cũng khơi dậy niềm khao khát được quay trở lại cuộc sống bình thường, trở thành một người lương thiện. Không dừng lại ở đó, hình ảnh bát cháo hành góp phần khắc họa thành công tính cách của nhân vật, làm nổi bật nên tấn bi kịch của nhân vật Chí Phèo – người luôn cô độc, thiếu thốn tình yêu thương. Qua đó, tác giả muốn gửi gắm niềm tin vào sức mạnh tình cảm con người có thể cảm hóa, soi đường cho người lầm đường lạc lối tìm được ánh sáng. 

Bài đọc