Mở đầu
Trả lời câu hỏi Mở đầu trang 34 SGK GDCD 9 Kết nối tri thức
Em hãy nêu suy nghĩ của bản thân về câu danh ngôn sau:
“Chúng ta không thể thay đổi hướng gió nhưng chúng ta có thể điều chỉnh cánh buồm.” – Dolly Parton
Phương pháp giải:
Em có thể tìm kiếm các thông tin trên internet để tham khảo và nêu suy nghĩ của bản thân
Lời giải chi tiết:
Câu danh ngôn mang một số ý nghĩa sau:
- Câu nói nhắc nhở chúng ta rằng có những yếu tố trong cuộc sống mà ta không thể kiểm soát được, như hoàn cảnh, thời tiết, hoặc hành vi của người khác. Thay vì cố gắng thay đổi những điều ngoài tầm với, chúng ta cần học cách chấp nhận, thích ứng với chúng.
- Dù không thể thay đổi hướng gió, nhưng chúng ta có thể điều chỉnh cánh buồm – tức là thay đổi thái độ, cách tiếp cận và hành động của mình để thích ứng với hoàn cảnh mới. Sự linh hoạt và khả năng thích ứng là yếu tố then chốt để vượt qua khó khăn.
1
Trả lời câu hỏi Khám phá 1 trang 34 SGK GDCD 9 Kết nối tri thức
Em hãy đọc các trường hợp sau và trả lời câu hỏi:
1. T rất đau buồn vì sự ra đi đột ngột của bà nội. Từ nhỏ, T được bà chăm sóc, chỉ bảo. Lớn lên, bạn vẫn rất gần gũi và thường hay chia sẻ, tâm sự với bà. Giờ không còn bà ở bên cạnh, T không chấp nhận được sự thật này, bạn thường nhốt mình trong phòng, khóc và chìm đắm trong sự đau buồn.
2. Do hậu quả của trận lũ quét khiến gia đình V phải sơ tán đến nơi ở tạm. Mặc dù được chính quyền hỗ trợ nhưng cuộc sống của gia đình V vẫn chịu ảnh hưởng nặng nề, giao thông gián đoạn, tài sản bị cuốn đi, việc học tập và sinh hoạt đều gặp nhiều khó khăn.
3. Anh K ước mơ trở thành nghệ sĩ piano và đã đạt được nhiều giải thưởng. Nhưng không may, một tai nạn xảy ra khiến anh bị chấn thương ở tay và không thể chơi đàn được nữa. Anh K rất buồn và lo lắng cho tương lai của mình.
a. Em hãy nêu những thay đổi đã xảy ra và ảnh hưởng của nó đến cuộc sống của các nhân vật trong những trường hợp trên.
b. Em hãy nêu thêm những thay đổi khác có thể xảy ra trong cuộc sống.
Phương pháp giải:
Em đọc kĩ 3 trường hợp và đưa ra quan điểm của mình. Giải thích lí do cụ thể
Lời giải chi tiết:
a. Những thay đổi đã xảy ra và ảnh hưởng của nó đến cuộc sống của các nhân vật
| Trường hợp | Thay đổi | Ảnh hưởng |
| Trường hợp 1 | Sự ra đi đột ngột của bà nội | T cảm thấy rất đau buồn và không chấp nhận được sự thật này. Bạn thường nhốt mình trong phòng, khóc và chìm đắm trong sự đau buồn. Sự mất mát này đã khiến T cảm thấy cô đơn và mất đi một người thân yêu, người luôn chăm sóc và chia sẻ |
| Trường hợp 2 | Hậu quả của trận lũ quét khiến gia đình V phải sơ tán đến nơi ở tạm | Cuộc sống của gia đình V chịu ảnh hưởng nặng nề, giao thông gián đoạn, tài sản bị cuốn đi, việc học tập và sinh hoạt đều gặp nhiều khó khăn. Sự ổn định của gia đình bị đảo lộn, gây ra nhiều căng thẳng và bất tiện trong cuộc sống hàng ngày |
| Trường hợp 3 | Một tai nạn xảy ra khiến anh K bị chấn thương ở tay và không thể chơi đàn piano được nữa | Anh K rất buồn và lo lắng cho tương lai của mình. Việc không thể tiếp tục theo đuổi đam mê và nghề nghiệp mà mình yêu thích khiến anh cảm thấy mất mát và thất vọng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý và kế hoạch tương lai của anh |
b. Những thay đổi khác có thể xảy ra trong cuộc sống
| Thay đổi | Ảnh hưởng |
| Chuyển nhà đến một nơi ở mới | Thay đổi môi trường sống, cần thời gian thích nghi với nơi ở mới, có thể phải tìm trường học mới cho con cái, kết bạn mới, và làm quen với công việc mới nếu chuyển đổi địa điểm làm việc |
| Thay đổi công việc hoặc mất việc làm | Gây ra căng thẳng về tài chính, cảm giác mất mát về sự ổn định, cần thời gian để tìm kiếm công việc mới và thích nghi với môi trường làm việc mới. |
| Chuyển cấp học | Học sinh phải làm quen với môi trường học tập mới bao gồm cả cơ sở vật chất, cách tổ chức lớp học, các quy định và những yêu cầu về kiến thức, kĩ năng |
2
Trả lời câu hỏi Khám phá 2 trang 35 SGK GDCD 9 Kết nối tri thức
Em hãy đọc thông tin sau và trả lời câu hỏi:
Để thích ứng với sự thay đổi, chúng ta cần:
| Chấp nhận sự thay đổi là tất yếu | Cần xác định rằng, sự thay đổi là điều không thể tránh khỏi trong cuộc sống. Chúng ta cần học cách chấp nhận và thích nghi với sự thay đổi đó. Lưu ý, đối với những thay đổi lớn, xảy đến bất ngờ, sẽ cần nhiều thời gian và cả sự hỗ trợ để chấp nhận và thích ứng được. Ở trường hợp 3 mục 1, sự cố tai nạn là một biến cố lớn trong cuộc đời anh K khiến ước mơ trở thành nghệ sĩ piano của anh không thể thực hiện. Anh rất đau khổ và khó chấp nhận điều này. Tuy nhiên, sau khi bình tâm suy nghĩ, anh hiểu rằng việc bị hỏng đi đôi bàn tay là sự thật không thể thay đổi được. Dù anh dần vặt, - đau khổ thì điều đó đã xảy ra và đôi tay của anh không thể bình phục được như cũ. |
| Giữ bình tĩnh | Trước những biến cố bất ngờ, cần làm chủ cảm xúc, giữ thái độ điềm tĩnh, không hoảng hốt, giúp bản thân có thời gian để suy xét lại toàn bộ vấn đề, từ đó mới có thể đối mặt và giải quyết. Để giữ được bình tĩnh, ngay lập tức có thể hít thở sâu, không nên ra quyết định vội vàng mà tìm cách nhìn nhận vấn đề một cách thấu đáo, dành thời gian ở bên cạnh, chia sẻ với người thân và bạn bè, lắng nghe ý kiến của những người mình tin tưởng. Trong trường hợp anh K, mặc dù rất đau khổ nhưng anh đã cố gắng dành thời gian suy nghĩ để chấp nhận sự thật, lắng nghe ý kiến của những người xung quanh và tìm hiểu về những người đã vươn lên từ hoàn cảnh bất hạnh để tìm hướng đi mới cho tương lai. |
| Tìm cách giải quyết vấn đề theo hướng tích cực | Chủ động đánh giá, suy nghĩ, tham khảo các cách khác nhau để lựa chọn cách giải quyết vấn đề tích cực và phù hợp nhất với bản thân và hoàn cảnh. Lưu ý: Nếu cách giải quyết vượt quá khả năng của bản thân, cần chủ động tìm kiếm sự hỗ trợ từ gia đình, thầy cô, bạn bè hoặc những người lớn đáng tin cậy khác. Sau khi bình tĩnh suy xét, anh K đã tìm hiểu và xác định được hướng đi của bản thân. Anh vẫn mong muốn thực hiện ước mơ với âm nhạc của mình và thấy rằng nếu không chơi đàn nữa thì có thể theo con đường sáng tác nhạc để trở thành nhạc sĩ. Anh đã tìm cách học tập, rèn luyện và thực hiện ước mơ của mình. |
a. Theo em, việc chấp nhận sự thay đổi, giữ bình tĩnh và tìm cách giải quyết vấn đề có ý nghĩa như thế nào đối với mỗi người khi phải đối mặt với thay đổi lớn trong cuộc sống?
b. Em hãy áp dụng thông tin trên để tư vấn giúp bạn T và V ở mục 1 có cách thích ứng phù hợp
c. Theo em, việc thích ứng được với những thay đổi trong cuộc sống có ý nghĩa như thế nào đối với mỗi người?
Phương pháp giải:
Em đọc kĩ thông tin và trả lời các câu hỏi
Lời giải chi tiết:
a. Việc chấp nhận sự thay đổi, giữ bình tĩnh và tìm cách giải quyết vấn đề có ý nghĩa quan trọng đối với mỗi người khi phải đối mặt với những thay đổi trong cuộc sống:
- Khi chấp nhận sự thay đổi và giữ bình tĩnh, chúng ta sẽ giảm bớt được sự căng thẳng và lo âu. Điều này giúp tinh thần thoải mái hơn, từ đó có thể suy nghĩ sáng suốt và đưa ra những quyết định hợp lý.
- Chấp nhận thay đổi và chủ động tìm cách giải quyết giúp nâng cao khả năng thích ứng. Đây là kỹ năng quan trọng để vượt qua mọi khó khăn và thách thức trong cuộc sống.
- Thay vì chống đối thay đổi, chấp nhận và tìm cách giải quyết vấn đề giúp mở ra những cơ hội mới. Chúng ta có thể học hỏi được nhiều điều từ những trải nghiệm mới, phát triển kỹ năng mới và mở rộng mối quan hệ.
- Khi đối mặt và vượt qua được thay đổi, chúng ta sẽ cảm thấy tự tin hơn vào khả năng của mình. Điều này cũng giúp tăng cường tính tự lập và sự chủ động trong việc giải quyết các vấn đề khác trong cuộc sống.
- Sự bình tĩnh và khả năng giải quyết vấn đề giúp chúng ta duy trì sự cân bằng tinh thần, tránh được những cảm xúc tiêu cực và giữ cho tâm lý luôn ổn định.
b.
Đối với bạn T
- Bạn T cần chấp nhận sự thật rằng bà đã ra đi. Để làm được điều này, T có thể tìm đến sự giúp đỡ của người thân, bạn bè hoặc chuyên gia tư vấn tâm lý để chia sẻ cảm xúc và nhận được sự hỗ trợ.
- Hãy giữ bình tĩnh và tập trung vào những gì đang diễn ra trong cuộc sống hiện tại. Bạn có thể tham gia các hoạt động thể thao, giải trí hoặc học tập để giữ cho tâm trí luôn bận rộn và tránh việc chìm đắm trong đau buồn.
- Hãy suy nghĩ về những kỷ niệm đẹp và những bài học quý giá mà bà đã để lại. Việc tìm kiếm ý nghĩa từ sự mất mát có thể giúp bạn cảm thấy an ủi và mạnh mẽ hơn.
Đối với V
- Bạn V cần chấp nhận thực tế rằng gia đình đang phải đối mặt với những khó khăn do lũ quét gây ra. Sự chấp nhận này sẽ giúp bạn giảm bớt cảm giác bất lực và căng thẳng.
- Hãy giữ bình tĩnh và cùng gia đình lập kế hoạch cụ thể để vượt qua giai đoạn khó khăn này. Điều này có thể bao gồm việc tìm kiếm sự hỗ trợ từ cộng đồng, chính quyền, và các tổ chức từ thiện.
- Bạn V nên tận dụng mọi sự hỗ trợ có sẵn, từ sự giúp đỡ của chính quyền đến các nguồn tài trợ từ cộng đồng. Hãy tích cực tham gia vào các hoạt động phục hồi và xây dựng lại cuộc sống.
- Dù khó khăn, hãy cố gắng tiếp tục việc học và tham gia vào các hoạt động học tập trực tuyến hoặc tự học tại nhà. Điều này giúp bạn duy trì sự ổn định trong học tập và không bị gián đoạn quá nhiều.
c. Ý nghĩa của sự thích ứng được với những thay đổi trong cuộc sống
- Giúp chúng ta phát triển khả năng đối phó với khó khăn và thách thức, từ đó giúp cuộc sống trở nên dễ dàng hơn.
- Khi thích ứng với những thay đổi, chúng ta có cơ hội học hỏi, rèn luyện và phát triển những kỹ năng mới, từ đó nâng cao giá trị bản thân.
- Giúp chúng ta duy trì sự ổn định và cân bằng trong cuộc sống, tránh được những cảm xúc tiêu cực và giảm thiểu căng thẳng.
- Giúp chúng ta tận hưởng cuộc sống một cách trọn vẹn hơn, biết cách tận dụng các cơ hội mới và sống tích cực hơn.
- Quá trình thích ứng với thay đổi giúp chúng ta trở nên tự tin hơn vào khả năng của mình và kiên nhẫn hơn trong việc đối mặt với các thách thức trong cuộc sống.
1
Trả lời câu hỏi Luyện tập 1 trang 37 SGK GDCD 9 Kết nối tri thức
Em hãy nêu một số thay đổi có khả năng xảy ra trong cuộc sống của bản thân và gia đình theo gợi ý dưới đây:
| Thay đổi | Nguyên nhân | Hậu quả |
Phương pháp giải:
Em liên hệ với bản thân và gia đình và điền các thông tin vào bảng
Lời giải chi tiết:
| Thay đổi | Nguyên nhân | Hậu quả |
| Chuyển trường | - Chuyển địa điểm sống của gia đình đến khu vực khác - Muốn chuyển đến trường học phù hợp hơn với nhu cầu học tập hoặc sở thích cá nhân | Tiêu cực: Cảm giác bất an và lo lắng về việc thích nghi với môi trường học tập mới, khó khăn trong việc tìm hiểu và hòa nhập vào cộng đồng học đồng, cảm giác thiếu sự ổn định và quen thuộc Tích cực: Cơ hội làm quen với bạn bè mới, khám phá môi trường học tập mới, và có cơ hội phát triển các mối quan hệ mới |
| Chuyển cấp học | Chuyển từ cấp trung học cơ sở lên trung học phổ thông | Tiêu cực: Cảm giác bất an và căng thẳng trước những thách thức mới, áp lực từ việc thích nghi với môi trường học tập mới, cảm giác mất liên kết với bạn bè cũ Tích cực: Cơ hội trải nghiệm môi trường học tập mới, phát triển kỹ năng tự học và độc lập hơn, tiếp cận nguồn tài nguyên và cơ sở vật chất mới |
| Thay đổi việc làm | - Công ty tái cơ cấu, cắt giảm nhân sự - Muốn tìm kiếm công việc mới phù hợp với khả năng và sở thích hơn - Khủng hoảng kinh tế ảnh hưởng đến ngành nghề đang làm việc | Tiêu cực: Áp lực tài chính trong thời gian tìm kiếm công việc mới, cảm giác bất an và lo lắng về tương lai, ảnh hưởng đến tâm lý và cuộc sống gia đình Tích cực: Có cơ hội tìm kiếm công việc mới với mức lương cao hơn, môi trường làm việc tốt hơn, phát triển kỹ năng mới. |
2
Trả lời câu hỏi Luyện tập 2 trang 37 SGK GDCD 9 Kết nối tri thức
Em đồng tình/ không đồng tình với nhận định nào dưới đây? Vì sao?
a. Thay đổi xảy đến luôn đi cùng với khó khăn và tiêu cực, càng tránh được thay đổi thì càng tốt
b. Thích ứng với thay đổi là một trải nghiệm giúp con người học hỏi để trưởng thành
c. Ngay cả khi cuộc sống ổn định, chúng ta vẫn cần học tập và rèn luyện kĩ năng thích ứng với sự thay đổi
d. Chúng ta có thể không kiểm soát được thay đổi xảy đến trong cuộc sống nhưng luôn kiểm soát được cách chứng ta thích ứng với thay đổi đó
Phương pháp giải:
Em đọc kĩ các nhận định và nêu quan điểm của mình. Giải thích lí do cụ thể
Lời giải chi tiết:
a. Không đồng tình. Thay đổi không luôn đi kèm với khó khăn và tiêu cực. Thực tế, thay đổi có thể mang lại cơ hội mới, sự phát triển và trải nghiệm tích cực nếu chúng ta biết cách nhìn nhận và thích ứng với chúng.
b. Đồng tình. Thích ứng với thay đổi không chỉ là một nhu cầu mà còn là một cơ hội để học hỏi, phát triển và trưởng thành. Việc này giúp chúng ta nắm bắt được những kỹ năng mới, tăng cường sự linh hoạt và tự tin trong môi trường thay đổi liên tục.
c. Đồng tình. Dù cuộc sống có vẻ ổn định, việc học tập và rèn luyện kỹ năng thích ứng vẫn là quan trọng. Điều này giúp chúng ta sẵn sàng đối mặt với bất kỳ thay đổi nào có thể xảy ra và phát triển một cách toàn diện trong mọi tình huống.
d. Đồng tình. Mặc dù chúng ta không thể kiểm soát được tất cả các yếu tố của cuộc sống, nhưng chúng ta luôn có quyền và khả năng kiểm soát cách chúng ta phản ứng và thích ứng với những thay đổi đó. Điều này phản ánh sự kiểm soát của chúng ta trong việc xây dựng tư duy linh hoạt và tích cực đối với thay đổi.
3
Trả lời câu hỏi Luyện tập 3 trang 37 SGK GDCD 9 Kết nối tri thức
Em hãy vận dụng cách thích ứng với sự thay đổi để tư vấn cho các bạn trong những tình huống dưới đây:
a. Bạn B lần đầu sống xa nhà để lên thành phố học. Ở một mình, B chưa biết cân đối tài chính, mua sắm nhiều thứ không cần thiết nên thường xuyên bị thiếu tiền ăn, thậm chí tiêu cả vào tiền thuê nhà. Sống một mình, không có ai nhắc nhở nên nhiều khi B mải chơi theo bạn, đi sớm về khuya, không để ý chuyện học tập.
b. Mẹ bạn P bị đột quỵ phải nằm liệt một chỗ, sinh hoạt cá nhân cũng cần có người hỗ trợ. P lo lắng cho mẹ và thấy lúng túng khi trong nhà vừa thiếu bàn tay mẹ vừa cần có người chăm sóc cho mẹ.
c. Bố mẹ bạn S có cơ hội đi làm việc ở xa với thu nhập tốt hơn nên đã gửi S về quê sống cùng ông bà để bố mẹ đi lao động. S gặp nhiều khó khăn để thích ứng với hoàn cảnh mới khi vừa phải sống xa bố mẹ, lại chuyển nơi ở, chuyển trường.
Phương pháp giải:
Em đọc kĩ các tình huống để đưa ra tư vấn phù hợp dựa vào
Lời giải chi tiết:
a. Tình huống: B sống xa nhà, gặp khó khăn về tài chính và quản lý thời gian.
- B nên tạo ra một kế hoạch tài chính cụ thể, ghi lại các khoản chi tiêu hàng tháng và ưu tiên những chi phí cần thiết như tiền thuê nhà và tiền ăn.
- B cũng cần tự giới hạn việc chi tiêu cho những hoạt động giải trí và mua sắm không cần thiết, có thể sử dụng các ứng dụng quản lý tài chính để theo dõi chi tiêu.
- B nên tạo ra một lịch học và làm việc cụ thể, giúp phân bổ thời gian một cách hợp lý giữa học tập, công việc và thời gian giải trí.
- B cũng cần tìm kiếm sự hỗ trợ từ bạn bè hoặc những người sống gần đó, có thể họ sẽ cung cấp sự nhắc nhở và hỗ trợ khi cần.
b. Tình huống: Mẹ của P bị đột quỵ, cần sự hỗ trợ trong sinh hoạt hàng ngày.
- P có thể xem xét việc thuê người giúp việc hoặc nhận sự hỗ trợ từ gia đình hoặc bạn bè gần nhà.
- P cũng cần tìm hiểu và áp dụng các phương pháp chăm sóc và hỗ trợ cho người bệnh đột quỵ, có thể tìm kiếm sự hướng dẫn từ các chuyên gia y tế.
- Ngoài ra, P cũng cần chăm sóc bản thân để tránh căng thẳng và kiểm soát tốt tình hình tinh thần của mình.
c. Tình huống: S sống xa bố mẹ, đang thích ứng với cuộc sống mới.
- S nên tìm cách kết nối thường xuyên với bố mẹ qua điện thoại, video call hoặc những phương tiện truyền thông xã hội khác để giảm bớt sự nhớ nhà.
- S cũng cần tìm hiểu về nơi sống mới, tìm kiếm thông tin về cộng đồng địa phương và tham gia vào các hoạt động xã hội để tạo ra mối quan hệ mới và cảm thấy thuận tiện hơn.
- Ngoài ra, việc tạo ra một mạng lưới hỗ trợ địa phương, như bạn bè, người thân hoặc cố vấn tâm lý, cũng sẽ giúp S vượt qua những khó khăn ban đầu.
4
Trả lời câu hỏi Luyện tập 4 trang 37 SGK GDCD 9 Kết nối tri thức
Em hãy nêu một thay đổi trong cuộc sống của mình hoặc của người thân xung quanh và vận dụng cách thích ứng với thay đổi để đưa ra biện pháp thích ứng phù hợp
Phương pháp giải:
Em liên hệ bản thân để hoàn thành bài tập
Lời giải chi tiết:
Tình huống: Gia đình A có bố là lao động chính, mẹ chỉ có thể làm các công việc nhẹ vì lí do sức khỏe. Hai chị em A còn đang tuổi đi học. Không may, bố A bị tai nạn giao thông và mất khả năng lao động.
Biện pháp thích ứng phù hợp
- Cả gia đình A cần giữ bình tĩnh, ổn định tâm lý và chấp nhận chuyện không may xảy đến
- Cả hai chị em trong gia đình có thể chia sẻ trách nhiệm về các công việc gia đình và hỗ trợ mẹ trong việc chăm sóc bố
- Các công việc như nấu ăn, làm vệ sinh nhà cửa, và mua sắm có thể được phân chia một cách công bằng giữa các thành viên trong gia đình
- Gia đình A có thể tìm kiếm các nguồn lực tài chính như bảo hiểm, trợ cấp từ chính phủ, hoặc các chương trình hỗ trợ khác để giúp giảm bớt áp lực tài chính do tai nạn giao thông gây ra
- Gia đình A có thể tìm kiếm sự hỗ trợ từ cộng đồng địa phương, như các tổ chức từ thiện, nhóm hỗ trợ cho người khuyết tật, hoặc các dịch vụ xã hội để nhận được sự giúp đỡ về vận chuyển, chăm sóc sức khỏe, và các nhu cầu khác
Vận dụng
Trả lời câu hỏi Vận dụng trang 37 SGK GDCD 9 Kết nối tri thức
Em hãy tìm hiểu một số kĩ năng cần thiết để thích ứng với thay đổi và viết bài chia sẻ cùng các bạn
Phương pháp giải:
Em tìm hiểu và hoàn thành bài tập
Lời giải chi tiết:
Trong cuộc sống, sự thay đổi là điều không thể tránh khỏi. Từ những thay đổi nhỏ hàng ngày đến những biến cố lớn trong cuộc sống, khả năng thích ứng là một kỹ năng quan trọng mà mỗi người đều cần phát triển. Để có thể thích ứng với sự thay đổi, chúng ta cần rèn luyện cho mình một số những kĩ năng cụ thể.
Thứ nhất, cần có tư duy tích cực. Tư duy tích cực giúp nhìn nhận sự thay đổi như một cơ hội để phát triển và học hỏi. Thay vì sợ hãi và lo lắng, chúng ta có thể nhìn nhận mọi thay đổi như một bài học và cơ hội mới.
Thứ hai, cần phải có sự linh hoạt. Linh hoạt là khả năng thích ứng với môi trường và tình huống mới một cách dễ dàng. Nó đòi hỏi sự mở lòng và sẵn lòng điều chỉnh kế hoạch hoặc phương pháp làm việc khi cần thiết
Thứ ba, cần phải có sự tự tin. Tự tin trong khả năng của bản thân là chìa khóa để thích ứng với thay đổi. Khi tin tưởng vào khả năng của mình, chúng ta có thể đối diện với những thách thức một cách tự tin và kiên nhẫn.
Thứ tư, chúng ta cần phải biết quản lý căng thẳng. Đây là kỹ năng quan trọng giúp giảm bớt căng thẳng và lo lắng khi đối mặt với sự thay đổi. Việc thực hành các phương pháp giảm căng thẳng như thiền, tập yoga, hoặc tập thể dục có thể giúp giảm bớt áp lực trong tâm trí và cơ thể.
English
French
Spanish
Russian